Şizofreni , alevlenme ve yatışma dönemiyle kendini gösteren psikolojik rahatsızlıktır. Şizofreni hastalarının ruh hâlinde, duygu durumlarında,düşünce formlarında bozukluklar mevcuttur. Terapiste genellikle başkaları tarafından yönetildiklerini ve kafalarının içinde sesler duydukları ifade eden şikayetlerle gelmektedirler. Erken teşhisle şizofrenik kişilerde ciddi bir işlevsellik kaybı olması olasılığının önüne geçilir. Eğer kendinizde veya çevrenizde olan bireyler de birazdan belirteceğim belirtiler varsa mutlaka bir psikoloğa yada psikiyatriste başvurunuz.
Şizofreni Epidemiyolojisi
Şizofreni epidemiyolojisi toplumda görülme sıklığı %1’dir. Yaygınlık açısından kadın ve erkekte farklılık görülmez.
Başlangıç yaşı erkeklerde kadınlara göre daha erken yaşlarda görülür. ( Erkeklerde 15-25 yaş, Kadınlarda 25- 35 yaş) !!! Kadınlar da daha geç başlamasının sebebi “östrojen hormonu”dur. Östrojen hormonunun koruyucu bir etkisi vardır. Bu yaşlarda doğurganlık artar ve doğurganlığın artışı östrojen azalmasına sebep olduğu için bu yaşlarda genellikle başlangıç gösterir. Şizofreni hem genetik faktörlerle bağlantılı olan bir hastalıkken hemde çevresel faktörlerle ortaya çıkan bir hastalıktır.
• Çevresel Faktörler: Kış ve erken ilkbahar doğum öyküsü, göç, travmatik deneyimler, madde kullanımı. Mezokortikal yolakta dopamin yoğunluğu az, mozalimbik yolakta ise fazla olması şizofreninin ortaya çıkmasına sebep olur. Şizofrenin 2 dönemi vardır: 1)Prodramal Dönem 2)Prodromal dönemi takip eden psikoz dönemi vardır.
• Prodromal Dönemde sanrılar, varsanılar, dezorganize davranışlar pek görülmez.Bunlar psikoz dönemde görülen belirtilerdir.
• Prodromal Dönemde ; Depresif belirtiler, duygudurumu değişiklikleri, ağlama nöbetleri, sosyal içe çekilme, anksiyöz yakınmalar, obsesif-kompulsif belirtiler.
• Bu belirtilerle işlevsellik bozulmaya uğrar. !!!Bu prodromal dönemi takip eden bir psikoz dönemi ortaya çıktığında şizofreni tanısı ortaya çıkar. DSM-5’te bu tanıyı koymak için en az 1 ay aktif psikoz dönemi (sanrı, varsanı, dezorganize davranıslar) olmalı ve psikoz döneminden önceki prodromal dönemle beraber bütün süre 6 ayı bulması gerektiğini belirtmiştir. ( 5 ay süren prodromal dönem + 1 ay süren psikoz dönem olmalı)
• Muhakeme becerileri bozuktur
• İşitme ve görsel varsanıları vardır.
• İçgörüleri yoktur.
• Ay aktif kısıtlılık vardır.
• Çağrışım bozuklukları görülür.
• Şizofreni süreğen bir hastalıktır.
• Her psikotik atak ciddi bir işlevsellik kaybına sebep olur.
• Şizofreni hastalarda en çok görülen sanrı tipleri “Referans ve Perseküsyon içeren sanrıdır.
• Pozitif ve negatif belirtileri vardır. Pozitif belirtiler: Normalin üstüne çıkmış belirtilerdir.(Halüsinasyonlar, Dezorganize davranışlar, hezeyanlar) Negatif belirtiler: Kabul edilebilir belirtilerin altında kalmış olan belirtilerdir.( Sosyal içe çekilme, Anhedoni, Aloji)
Şizofreni Tipleri
• PARANOİD TİP ŞİZOFRENİ: Ortala başlangıç yaşı 30 yaşın sonlarına doğru ortaya çıkar. En sık görülen şizofreni türüdür. İşlevselliğin ve prognozu en iyi olan şizofreni tipidir. Sanrı ve varsanılarla sınırlıdır.
• DEZORGANİZE TİP ŞİZOFRENİ: Yaşamda sürekli oluşları kısadır. İşlevsellikleri ileri derecede kötüdür.(Olayları net bir şekilde düşünemezler , iletişim kuramazlar.) Hastalığın seyri kötüdür. Halüsinasyonlar görme sıklıkları çok yüksektir. Öz bakımları ileri derecede kötüdür. Erken yaşlarda ortaya çıkar.
• KATATONİK TİP ŞİZOFRENİ: Dezorganize Tıp Şizofreni gibi daha erken yaşlarda ortaya çıkar. Daha çok davranış ve hareketle ilgili belirtiler baskındır. Ekt’ye çok iyi yanıt verir. KATATONİK belirtileri vardır .
Bunlar:
1.Rijidite:Bireyin kas-iskelet sisteminin postür değişikliğine izin vermeyecek kadar katı olmasıdır.
2.Bal Mumu Esnekliği(Cerra fiexabilitas): Hastanın bir postürü uzun süre korumasıdır. Hastanın kas- iskelet sistemi postür değişikliği yapılmasına izin verecek kadar esnektir. Ve tekrar değiştirilen postür uzun bir süre son haliyle kalır. (Örneğin; sabit duran bi kişi düşünelim. O kişinin boynunu sağa yatırdıgımız da verdiģimiz postürü koruyor ve biz değiştirene kadar da o pozisyonda duruyorsa bu duruma bal mumu esnekliği denir.)
3.Mutizm: Konuşmamazlık (konuşmaya karşı direnç göstermek. Hiç bir şekilde iletişim kurmamak)
4.Negativizm: Hasta iletişim kurma konusunda isteksizdir. (Anlaşılmak istemez, sorulan sorulara yanıt vermez yada sorulan soru dışında başka bir şeyden söz eder.)
• FARKLILAŞMAMIŞ TİPİ: Belirtileri herhangi bir şizofreni tipine girmeyen hastalıktır .
• REZİDÜEL TİPİ: Hayatları boyunca 1 psikotik atak geçirmiş olan ve bu psikotik ataktan sonra sürekli negatif belirtiler (anhedoni, içe çekilme) gösteren hastalardır.
• Rezidüel: Kalıntı demektir.