Eğitim – öğrenim hayatına başlayan çocuklar, uzun bir maratonun eşiğine gelmiştir. Oyun dönemi artık yavaş yavaş sonlanmaya başlarken, çocuktan sınavlarda başarılı olması, ders çalışması, daha iyi okullara gitmek için iyi sonuçlar alması ve sorumluluk sahibi olması beklenir. Öğrencilerin bir kısmı okul ve sınav dönemini gayet olağan şekilde karşılarken bazıları ise bu duruma daha zor adapte olur. Adaptasyon problemlerinin sebebi çocuğun yanı sıra aile ve çevresel faktörler olabilir. Sınavlarda başarılı olma çabası; bedensel, ruhsal ve zihinsel olarak çocuklarda değişim yaşatır. Çocuklar, normalden farklı davranışlar sergileyerek sınav kaygısı denen problemle karşı karşıya kalır.
Sınav Kaygısının Nedenleri
Sınav kaygısının nedenleri olarak şunlar gösterilebilir:
- Çocuk, eğer zamanı olumlu şekilde kullanamıyorsa ve sınava kadar hazır olması gereken konulara kendini hazırlayamıyorsa, sınav kaygısı başlar.
- Çalışmalarının karşılığını tam olarak almak isteyen, mükemmeliyetçi çocuklar sınav kaygısını hisseder.
- Ailesi tarafından baskı altında olan çocuklar, sınav kaygısını en çok yaşayan bireyler olarak dikkat çeker.
- Sürekli etrafındaki kişilerle kıyaslanan, başarısız olmaktan korkan çocuklar sınav kaygısı yaşar.
- Çocuğun potansiyeli dikkate alınmadan belirlenen hedefler, çocuğun başarısız bir öğrencilik geçirmesine sebep olur ve sınav kaygısı yaşatır.
- Sınavda başarısız olma kaygısı özgüvenini düşürerek öğrencinin kendisini yetersiz görmesine neden olur.
Sınav Kaygısı Belirtileri
Sınav kaygısıyla mücadele eden çocuklarda görülen belirtiler şöyle sıralanabilir:
- Sınava çalışma esnasında dikkat bozukluğu, ders konularını bir türlü anlayamama, öğrenilen şeyleri sınav esnasında unutma. Sınavda başarısız olma korkusu nedeniyle kalp atışlarının ve nefes alıp verme hızının artması, baş dönmesi, bulantı, üşüme ve buna benzer rahatsızlıklar.
- Sınav stresi nedeniyle çevresine olan davranışların değişmesi, panik, kendini çaresiz hissetme duygusu ve fevri tepkiler.
- Dikkat bozukluğu, sınavlara ve derslere konsantre olma problemi, çalışmaktan kaçınma
- Öğrencinin okul başarısının belirgin şekilde düşmesi, okul ve sınavlarla ilgili sorulara yanıt vermekten kaçınması.
- Düşüncelerini ve bildiklerini ifade etme problemi, bu esnada heyecan ve panik yaşama.
Sınav Kaygısıyla Nasıl Başa Çıkılır?
Sınav kaygısıyla başa çıkılması için öğrenci ve ailenin birlikte hareket etmesi gerekir. Burada en önemli faktörlerden biri, ailenin sınav kaygıyla mücadele eden çocuğa destek olması ve yeniden, tekrar tekrar motive etmesidir. Sınavdan kötü sonuç alan çocuğun şevkinin kırılmasına sebep olacak davranışlar sergilenmemeli, çocuğa bu sonucun olağan bir durum olacağı anlatılmalıdır. Çocuğun baskı altına alınmaması ancak kontrol altında olması, bu dönemin hızlıca giderilmesi için önem taşır.
Çocuğun sınavlara çok değil, faydalı çalışması önemlidir. Bu nedenle çocuğun çok çalışmaktan ziyade faydalı çalışabilmesi için yollar aranmalı, çocuğun sosyalleşmesine katkıda bulunulmalıdır. Sınav kaygısı yaşayan çocukların, diğer çocuklarla kıyaslanması, zaten stresli olan çocuğun daha içine kapanık ve gergin olmasına sebep olur. Bu nedenle ailelerin, çocuklarını başka çocuklarla kıyaslama davranışından vazgeçmesi gerekir.
Her çocuk farklıdır ve farklı yeteneklere sahip olabilir. Çocuğun yeteneği dışında farklı bir hedefe ilerletilmeye çalışması, çocuğu motive etmez, aksine yıkıma götürür. Ailelerin, çocuğun yeteneğine uygun şekilde eğitim alması için çabalaması gerekir.
Sınav kaygısını atlatmak isteyen çocukların, belirli bir plan – program dahilinde çalışması, sınav kaygısının azaltılmasında en önemli etkenlerden biridir. Sınava yaklaştıkça çalışılması gereken konular azalırken sınav stresi en aza inmiş olur. Öğrenilen konuların periyodik aralıklarla tekrarı, sınava hazırlanmak için gerekli olan zamanın azaltılmasını sağlar.
Özellikle sınav dönemlerinde iyi uyku – düzenli yaşam – iyi dinlenme önem taşır. Düzenli şekilde yaşamayan öğrenciler, sınav çalışmalarında ne kadar başarılı olursa olsun sınavda başarısızlıkla karşılaşabilir. Çocuğun yeme alışkanlıklarını düzenli bir hale getirmesi, sınavda yaşanacak olumsuz durumda mide problemlerinin önüne geçer.
Sınavdan kötü not almak, çocuğun aile ve çevresindeki değerini düşürmez. Ailenin, çocuğa bu durumu anlaşılır şekilde izah edebilmesi, çocuğun olumsuz düşünceleri gidermesini sağlayarak sınav kaygısını azaltır.